Марығ чиңiсчiлерi. Пӱӱл, газетабыстың пайрамнығ 95 чылына чарыдып, «Мин хакас газетазында» марығ иртiрiлген. Пӱӱн пiс хығырығҷыларны аның чиңiсчiлерiнең таныстырчабыс
Пастағы орын Асхыс аймаандағы Ӱс чул аалдағы М.Е.Кильчичаковтың адынаң школа-интернаттың хакас тiлi паза литература ӱгретчiзi Татьяна Тимофеевна Тюмерековаа пирiл парған.
Хайди чарытхан пicтiң чиңiсчiбiс, хакас тiлiнең сығарылчатхан чалғыс газетаны ол 60 азыра чыл хығыр парир. «Хара кiчiгдең сығара мин аннаң таныспын. Пабам Тимофей Николаевич Кызласов коммунист полҷаң. Ол нинҷе пар газетаа прай пазын турҷаң, ол санда хакас газетазына. Анаң пабама алай iҷеме кирек хабарларны хығыр пирҷеңмiн. Соонаң, школада тоғын сыхханда, «Хакас чирi» газета минiң улуғ полысчым пол парған. Анда ӱгретчi кiзее тузалығ искiрiглер уғаа кӧп сығарылча нооза. Мин оларны, хыплап алып, темалары хоостыра ал-алынҷа папкаларға сух салчам. Анаң уроктарда тузаланчам. Паза чӱрек часхарып, кӧңнiм кӧдiрiп алҷаң хабарлар читкiҷе. Аннаңар газетаа тӧремiл пазынчам паза пасхазына пазынарға чӧп пирчем», – чарытхан Хакасияның саблығ ӱгретчiзi.
Татьяна Тюмерекова «Хакас чирi» газетаның редакциязы чарлапчатхан марығларда iдӧк тӧремiл араласча паза сыйыхтығ орыннарны удаа холға кирче, ол санда «Мин хакас газетазында» марығда.
Пӱӱн чиңiсчi ӱгретчi республика чуртағҷыларын чағдапчатхан Наа чылнаң алғыстапча: – Хазыхтарың пик ползын. Учуғыста ханаттарың хатып одырзын, палаларың хазых ӧссiн, чуртастарың толдыра ползын. Иткен киректерiң тоозылбазын, сағынған сағыстарың толып одырзын. Парғаныңар пазыттығ ползын, килгенiңер кӱстiг ползын. Пiстiң чон – хыйға, пазымнығ чон. Аннаңар пiс ынағ чуртапчабыс. Мыннаң мындар iдӧк ле хада-пiрге тудыналар.
Газетабыстың пайрамнығ 95 чылына чарыдылған марығның iкiнҷi чиңiсчiзi – Асхыс аймаандағы Пуланнығ кӧл аалның чуртағҷызы Светлана Андреевна Саражакова. Ол сағам тынағда, че кӧп чыл орыс тiлi паза литература ӱгретчiзi полып тоғынған, Пуланнығ кӧл аалдағы ортымах школанаң устаан.
Светлана Андреевна хакас тiлiнең сығарылчатхан газетаа iдӧк хаҷаннаң пазынча. Аны ол хынып хығырча паза тоғынчатханда, пасха ӱгретчiлерӧк чiли, кирек искiрiг-хабарларны, алынҷа хыплап, чыып салҷаң.
– 1970 чылларда мағаа Таштыпта хакас тiлi ӱгретчiзi поларға килiскенӧк. Андада амғы тустағы осхас Интернет чох полған нооза. Аннаңар хакас газетазын чидiкпин сахтаҷаңмын. Аны тооза хығырып, кирек нимелернi хыплап, уроктарда тузаланҷаңмын. Профессор Венедикт Карпов, школаларда полза, iдӧк хакас газетазынаң тузаланыңар тiп чӧп пирҷең. Писатель Николай Тиников Таштыпта чуртаҷаң. Мин аны уроктарға хығырып алҷаңмын. Ол даа пос тiлiнең сығарылчатхан газетаа пазын турыңар тiҷең олғаннарға.
Паза, школада тоғынып, мин позым газетаа аймах хабарлар пасчаңмын. Ӧӧнiнде пiреезiнiң статьязына ӱндесчеңмiн. Ам даа ол кирекнең айғазыбысчам. Паза газетада чарлалған марығларда тӧремiл араласчам. Хайзында оң полча, хайзында – чох, – ӱлескен Светлана Андреевна.
Тынағдағы кiзi анаң таныхтаан: «Хакас чирi» газетабыс пiске, хаҷаннаң ағаа пазынчатхан улуғ частығ кiзiлерге, улуғ ӧрiнiс ағылча. Аннаңар ағаа пазынмасха чарабас».
Асхыс аймаандағы Ис пилтiрi аалдағы хакас тiлi паза литература ӱгретчiзi Радион Пракопьевич Топоев, тiзең, «Мин хакас газетазында» марығда ӱзiнҷi орынға турысхан. Хакас тiлiнең сығарылчатхан газетаны ол iдӧк кiчiгдең хығырып пастаан. Школада ӱгренчеткендӧк, андар хабарлар пас сыхтыр. Хакас тiлi ӱгретчiзi полыбысханда, аның газетанаң палғалызы уламох пик пол парған.
– Мин школада 30 азыра чыл тоғын парирбын. Наа ла килгенде, ӧӧн уроктарымнаң пасха, спорт секцияларын апар турғам. Кiчiг хабарҷыларның кружогын, тiзең, Александр Еремеевич Улугбашев иртiрҷең. Ол палаларны хакас тiлiнең хабарлар пазарға ӱгретчең. Анаң тоғыстарын редакциязар ызыбыс турҷаң. Iди пiстiң ӱгренҷiлер «Хола пырғыҷахтың» хабарҷылары полыбысчаңнар. Александр Улугбашев тынаға парыбысханда, ол тоғысты мин узаратхам. Ам даа олғаннарны «Хакас чирi» газетаа пазындырчам, – чоохтап пирген Радион Пракопьевич.
Радион Топоев, хакас тiлi ӱгретчiзiнең пасха, Россияның Писательлер пiрiгiзiнiң араласчызы полча. Аның чайаачы тоғыстары «Хакас чирi» газетада удаа сығарылчалар. Паза чайаачы ус пiстiң газета чарлапчатхан марығларда араласча. Утып алған сыйыхтарынаң, тiзең, ол хайди даа пос тiлiнең хабарлар пасчатхан ӱгренҷiлерiнең ӱлесче. «Хола пырғыҷахха», ӧӧнiнде, интернатта чуртапчатхан оолах-хызыҷахтар пасчалар. Мин оларғаох газетаа пазынысты сыйлап пирчем. Олар, аны хығырып, постарының ады-солазын анда кӧр салзалар, ӧрiнчелер. Анаң кӧңнiлерi уламох кӧдiрiл парча», – тiпче ол.
Республика чуртағҷыларын Наа чылнаң алғыстап, ӱгретчi кiзi ӧӧн хайиин iдӧк пос тiлiн хайраллирына, палаларны тiлге ӱгредерiне айландырча паза «Хакас чирi» газетаа хайди даа пазын турарға чӧп пирче. «Газетабыс ол киректерде пiске улуғ полысчы полча», – таныхтапча Р.П.Топоев. Хайди кӧрчебiс, «Мин хакас газетазында» марығның чиңiсчiлерi прайзы газетабысты тың аарлапчалар, ол пiске ӧрiнiс сыйлапча тiпчелер.
Оларға «Хакас чирi» газета редакциязының дипломы паза ӧнетiн тимнелген сыйыхтар читiрiлгеннер, марығның пасха араласчыларына – газетабысха чарым чылға пазыныс.
Автор : Александра КАРАМЧАКОВА
